Η Ελλάδα αρνείται ότι ανέπτυξε spyware για στοχοποίηση ερευνητή δημοσιογράφου

Θανάση Κουκάκη

Η προϊσταμένη της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, Σωτηρία Παπαγεωργοπούλου, έχει ξεκινήσει έρευνα για την εμφανή ηλεκτρονική παρακολούθηση του ερευνητή δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη. Το καναδικό ερευνητικό ινστιτούτο Citizen Lab επιβεβαίωσε πρόσφατα ότι το κινητό τηλέφωνο του Κουκάκη είχε μολυνθεί με το λογισμικό κατασκοπείας Predator, δίνοντας σε έναν άγνωστο εισβολέα πλήρη πρόσβαση στις επικοινωνίες του για περίπου δέκα εβδομάδες.

Ο Κουκάκης είναι οικονομικός συντάκτης του CNN Greece και τακτικός συνεργάτης σε τοπικά και διεθνή μέσα. Στις έρευνές του συγκαταλέγονται σειρά άρθρων για ελληνική τράπεζα, ύποπτες αιτήσεις απόδοσης δαπανών στο υπουργείο Μετανάστευσης της χώρας και αμυντικές συμβάσεις.

Ο δημοσιογράφος είχε παρατηρήσει ότι το κινητό του παρουσίασε περίεργη συμπεριφορά όταν έκανε κλικ σε αυτόκλητο σύνδεσμο το καλοκαίρι του 2021 και είχε ζητήσει βοήθεια από την ομάδα ψηφιακών δικαιωμάτων Citizen Lab, η οποία επιβεβαίωσε δεόντως την παρουσία κακόβουλου λογισμικού Predator στα τέλη Μαρτίου. Το λογισμικό κατασκοπείας, που αναπτύχθηκε από τη Cytrox, μια σχετικά άγνωστη εταιρεία κακόβουλου λογισμικού με έδρα τη Βόρεια Μακεδονία, ήταν εγκατεστημένο στο τηλέφωνο του Κουκάκη από τον Ιούλιο του 2021 έως τον Σεπτέμβριο.

Η έρευνα του Citizen Lab εντόπισε ότι η πηγή του ύποπτου συνδέσμου ήταν ένας ελληνικός αριθμός τηλεφώνου, ο οποίος έστειλε στον Κουκάκη μήνυμα κειμένου που περιείχε μολυσμένο σύνδεσμο που οδήγησε σε ψεύτικο ιστότοπο. Αυτό από μόνο του δεν αποτελεί επαρκή απόδειξη για να επιβεβαιωθεί εάν το λογισμικό κατασκοπείας είχε εγκατασταθεί από ιδιωτικό ή δημόσιο φορέα στην Ελλάδα.

Δεν είναι γνωστό ποιες από τις επικοινωνίες του Κουκάκη παρακολουθούνταν ή εάν οι πηγές του παραβιάστηκαν, αλλά το spyware επιτρέπει την καταγραφή συνομιλιών, την εξαγωγή κωδικών πρόσβασης, φωτογραφιών, ιστορικού περιήγησης στο Διαδίκτυο και οποιωνδήποτε επαφών, που για έναν δημοσιογράφο θα μπορούσε σαφώς να περιλαμβάνει μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και άλλες εμπιστευτικές πηγές.

Σε ξεχωριστή αναφορά, το ερευνητικό πρακτορείο Reporters United (RU) ισχυρίστηκε ότι έχει έγγραφα που αποδεικνύουν ότι ο Κουκάκης ήταν επίσης υπό παρακολούθηση από την ελληνική κρατική υπηρεσία πληροφοριών ΕΥΠ ένα χρόνο πριν από την τηλεφωνική παραβίαση του Predator. Ο ίδιος ο Κουκάκης έχει ζητήσει να γίνει έρευνα επ΄αυτού.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, τα έγγραφα της ΕΥΠ είχαν επικαλεστεί λόγους «εθνικής ασφάλειας» για την παρακολούθηση, η οποία είχε ξεκινήσει τον Ιούνιο του 2020 για διάστημα δύο ή τριών μηνών. Η ΕΥΠ δίνει αναφορά στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, η κυβέρνηση του οποίου έχει δεχθεί ευρεία κριτική από ομάδες ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου αρνήθηκε ότι έχει γίνει οποιαδήποτε παρακολούθηση και είπε ότι «εναπόκειται στις αρμόδιες αρχές να κάνουν τη δουλειά τους για να ξεκαθαρίσουν αυτή την υπόθεση και να αποδοθεί δικαιοσύνη». Ο Κουκάκης ανέβασε αυτή τη δήλωση στο Twitter και είπε ότι αναμένει τα πορίσματα της έρευνας της ΑΔΑΕ, την ελληνική υπηρεσία που εποπτεύει την ασφάλεια των επικοινωνιών και το απόρρητο των πολιτών.

Ένα άσχημο ιστορικό

Δεν είναι η πρώτη φορά που τίθενται ερωτήσεις για την προθυμία της ελληνικής κυβέρνησης να δίνει εντολή να παρακολουθούνται εργαζόμενοι δημοσιογράφοι. Τον Νοέμβριο του 2021, η Εφημερίδα των Συντακτών δημοσίευσε υπομνήματα όπως ισχυρίστηκε για πολιτικούς ακτιβιστές και για δημοσιογράφο από την υπηρεσία πληροφοριών της χώρας. Τους ισχυρισμούς αυτούς αρνήθηκε η κυβέρνηση εκείνη την εποχή.

Ο Jamie Wiseman, Ευρωπαίος Advocacy Officer του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου που εδρεύει στη Βιέννη, δήλωσε στην Blueprint for Free Speech ότι «αυτές οι περιπτώσεις παρακολούθησης κατά του Θανάση Κουκάκη είναι εξαιρετικά ανησυχητικές και θα έχουν έναν περαιτέρω αποτρεπτικό χαρακτήρα στη δημοσιογραφία για το δημόσιο συμφέρον στην Ελλάδα».

Είπε ότι η ελληνική κυβέρνηση χρειάζεται να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει εάν κάποια από τις υπηρεσίες της είχε διατηρήσει εμπορικές υπηρεσίες spyware και ότι, «οι κρατικές αρχές πρέπει να απαντήσουν επειγόντως γιατί ένας οικονομικός συντάκτης μιας Ευρωπαϊκής χώρας που ερευνούσε τη διαφθορά θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε παρακολουθηθεί για λόγους εθνικής ασφάλειας».

Ο αναπληρωτής διευθυντής του IPI, Scott Griffen, πρόσθεσε: «Είναι ζωτικής σημασίας η νέα εξεταστική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Pegasus να επικεντρωθεί περισσότερο ώστε να κοιτάξει πέρα ​​από τα εργαλεία της NSO σε όλο το φάσμα του spyware που είναι διαθέσιμο στην ευρωπαϊκή αγορά, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχουν αναπτυχθεί από τη Cytrox και την ευρύτερη ομάδα της. , Intellexa."