Απορρίφθηκε στο Στρασβούργο έφεση μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος

Ο Raphaël Halet βοήθησε να ξεσκεπάσει το ευνοϊκό, μυστικό φορολογικό καθεστώς του Λουξεμβούργου για πολυεθνικές εταιρείες, αλλά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με πλειοψηφία πέντε ψήφων προς δύο επικύρωσε την καταδικαστική απόφαση.

Το δικαστήριο του Στρασβούργου δήλωσε ότι το Λουξεμβούργο δεν παραβίασε τα δικαιώματα ελευθερίας έκφρασης του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος Halet όταν τα δικαστήρια της χώρας έκριναν τον πρώην υπάλληλο της διεθνούς ελεγκτικής εταιρείας PwC ένοχο για κλοπή αρχείων φορολογικού μητρώου από υπολογιστή της εταιρείας.

Αυτά τα έγγραφα, τα οποία αργότερα κυκλοφόρησαν μεταξύ δημοσιογράφων, έδειξαν πώς μεγάλες εταιρείες, όπως η Apple, η Amazon και η IKEA, μεταξύ άλλων, απέφυγαν υψηλότερους φόρους στις χώρες τους μεταφέροντας χρήματα στο Μεγάλο Δουκάτο.

Ωστόσο, δύο διαφωνούντες δικαστές δήλωσαν ότι η τιμωρία του Halet για την άρση του πέπλου μυστικότητας γύρω από τις φορολογικές υποθέσεις των επιχειρήσεων και τον ρόλο του εργοδότη του, θα αποτρέψει πιθανούς μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος να πράξουν το ίδιο.

Ο Halet και ένας άλλος μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος, ο Antoine Deltour, μοιράστηκαν αρχικά τα έγγραφα της PwC με τον ερευνητή δημοσιογράφο Edouard Perrin, ο οποίος διενήργησε έρευνα της χώρας για τη γαλλική τηλεόραση το 2012.

Η αναφορά αυτή οδήγησε τον Perrin να συνεργαστεί με το ICIJ με έδρα την Ουάσιγκτον το 2014. Η έρευνα του LuxLeaks είδε τότε δημοσιογράφους σε όλο τον κόσμο να εξετάζουν τα έγγραφα.

Η LuxLeaks εντόπισε 343 επιχειρήσεις παγκοσμίως που πραγματοποίησαν ιδιωτικές συμφωνίες με την κυβέρνηση του Λουξεμβούργου, πολλές από τις οποίες συνήφθησαν κατά τη διάρκεια της θητείας του Jean-Claude Juncker ως πρωθυπουργού. Ο Juncker είχε μόλις γίνει Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όταν εμφανίστηκε το LuxLeaks. Η έρευνα έθεσε τόσο την φοροαποφυγή όσο και την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος αποφασιστικά στην ατζέντα της ΕΕ.

Χάρη στο προφίλ του LuxLeaks, οι ενέργειες του Deltour και του Halet είχαν ως αποτέλεσμα πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις - ιδίως εξαιρουμένου του Λουξεμβούργου - να υπόσχονται να τερματίσουν εμπιστευτικές συμφωνίες που επιτρέπουν σε μεγάλες εταιρείες να πληρώνουν λιγότερο από 1% φόρο σε ορισμένες περιπτώσεις.

Η αντιπαράθεση για το ρόλο του Λουξεμβούργου στη φοροαποφυγή συνεχίστηκε. Νωρίτερα φέτος, η έρευνα της Le Monde για το OpenLux διαπίστωσε ότι το Λουξεμβούργο χρησιμοποιείται από 55.000 υπεράκτιες εταιρείες που διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία αξίας τουλάχιστον 6 τρισεκατομμυρίων ευρώ (7,3 τρισεκατομμύρια δολάρια). Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε με 10 συνεργάτες μέσων μαζικής ενημέρωσης, ισχυρίστηκε ότι πολλές από αυτές είναι « εταιρείες φάντασμα» χωρίς γραφεία ή υπαλλήλους.

Το LuxLeaks είχε σημαντικές επιπτώσεις για τους εμπλεκόμενους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Ο Halet και ο Deltour απειλήθηκαν με 18 μήνες φυλάκιση, αλλά ενώ τελικά ο Deltour αθωώθηκε, ο Halet – στον οποίο επιβλήθηκε πρόστιμο $1.200 - άσκησε έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι παραβιάστηκε το δικαίωμά του στην ελεύθερη έκφραση.

Παρά τις πρόσφατες εξελίξεις στην προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος στην Ευρώπη, το δικαστήριο απέρριψε την έφεση του Halet. Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η καταδίκη του «είναι μια δίκαιη ισορροπία» μεταξύ της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης και των δικαιωμάτων της PwC, μιας εταιρείας 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων και ότι η συνεισφορά του Halet δεν ήταν μοναδική.

Η υπόθεση οδήγησε τους διαφωνούντες δικαστές Paul Lemmens και Darian Pavli να προειδοποιήσουν ότι τα δικαστήρια θέτουν ένα μη ρεαλιστικό πρότυπο για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος που μειώνει την αποτελεσματικότητα της νομικής προστασίας.

Η εταιρική φοροαποφυγή δεν θα σταματήσει μετά από μια διαρροή ή μία έρευνα, δήλωσαν οι δικαστές:

«Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρειάζονται δεκαετίες διαφωνίας και αντιπαράθεσης πριν αλλάξει η δημόσια ή ιδιωτική συμπεριφορά», έγραψαν οι δικαστές, προσθέτοντας ότι η απόφαση του δικαστηρίου «είναι πιθανό να έχει σημαντική αποτρεπτική επίδραση στους μελλοντικούς μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος στον ιδιωτικό τομέα, επειδή ένα άτομο που σκέφτεται να αποκαλύψει πληροφορίες που πιστεύει ότι ανταποκρίνονται στο δημόσιο συμφέρον μπορεί να αντιμετωπίσει μεγάλη αβεβαιότητα για να προσδιορίσει εάν αυτές οι πληροφορίες θα θεωρηθούν ότι πληρούν πολύ υψηλότερα πρότυπα».