Μαύρο χρήμα, τα Έγγραφα της Πανδώρας βγάζουν από το κουτί πως οι πλούσιοι της γης κρύβουν τρισεκατομμύρια

Έχοντας πάρει το όνομα από την ελληνική μυθολογία για ένα σφραγισμένο κουτί που περιέχει τα κακά του κόσμου, τα Έγγραφα της Πανδώρας - έργο 600 δημοσιογράφων σε 117 χώρες που μελέτησαν προσεκτικά 11,9 εκατομμύρια απόρρητα αρχεία που διέρρευσαν - έδειξαν πώς η παγκόσμια ελίτ και οι ισχυροί, από ηγέτες επιχειρήσεων μέχρι βασιλιάδες και πολιτικοί - κρύβουν τον πλούτο τους.

Οι πληροφορίες που ανακαλύφθηκαν από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) αποκάλυψαν τις μυστικές συναλλαγές και των φερόμενων ως διεφθαρμένων, που χρησιμοποιούν υπεράκτιους λογαριασμούς για τη διατήρηση μυστικών περιουσιακών στοιχείων αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Κατονομάστηκαν εκατοντάδες πολιτικοί, διασημότητες, θρησκευτικοί ηγέτες και έμποροι ναρκωτικών οι οποίοι κρύβουν περιουσίες σε υπεράκτιες εταιρείες κέλυφους και άλλα μέσα για να κρατήσουν μυστικά ιδιοκτησίες τους όπως αρχοντικά, πολυτελή παραθαλάσσια ακίνητα, γιοτ και άλλα περιουσιακά στοιχεία.

Η έκθεση έστρεψε τα φώτα σε διάσημους και σε όχι τόσο γνωστούς δημοσίως. Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Adullah II λέγεται ότι απέκτησε 100 εκατομμύρια δολάρια από σπίτια στο Μαλιμπού, το Λονδίνο και την Ουάσινγκτον.

Ο Gary Kalman, Διευθυντής της Transparency International στις ΗΠΑ, που παρακολουθεί τη διαφθορά, δήλωσε στους New York Times ότι οι Ιορδανοί τώρα μαθαίνουν ότι ο βασιλιάς «ξόδεψε χρήματα σε ακίνητα στο Μαλιμπού και στο Τζορτζτάουν, ενώ στην Ιορδανία δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για παροχή βασικών υπηρεσιών. Αυτό κάνει πολύ κακή εντύπωση».

Οι εφημερίδες ανέφεραν ότι ο πρωθυπουργός της Τσεχίας, Andrej Babis, μετέφερε 22 εκατομμύρια δολάρια μέσω υπεράκτιων εταιρειών για την αγορά πολυτελούς ακινήτου στη Γαλλική Ριβιέρα το 2009, ενώ κρατούσε την περιουσία του μυστική.

Ο Babis είχε κάνει εκστρατεία κατά της διαφθοράς και τον καιρό που αγόρασε το ακίνητο τα Τσεχικά ΜΜΕ ανέφεραν ότι η γιγάντια κοινοπραξία ήταν ο μυστικός ιδιοκτήτης ενός πολυτελούς θέρετρου νότια της Πράγας, η οποία ενδέχεται να είχε λάβει παράτυπα εκατομμύρια δολάρια από επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προορίζονταν για μικρές επιχειρήσεις.

Οι αρχές της ΕΕ διαπίστωσαν αργότερα «παρατυπίες» στον τρόπο με τον οποίο η εταιρεία του Babis είχε αποκτήσει τα χρήματα, αλλά δεν υπήρχε καμία απόδειξη ότι η αγορά του σατό συνδέεται με την επιδότηση, αναφέρει η έκθεση.

Ο Babis, με καθαρή αξία 3,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, είναι ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στη χώρα του και τον Ιούνιο η αστυνομία ζήτησε να κατηγορηθεί για απάτη για φερόμενη και δόλια απόκτηση 2 εκατομμυρίων ευρώ (2,32 εκατομμυρίων δολαρίων) από κονδύλια της ΕΕ για την κατασκευή ξενοδοχείου.

Τον Αύγουστο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απείλησε να αναστείλει τις πληρωμές των επιδοτήσεων της ΕΕ στην Τσεχική Δημοκρατία λόγω υποψίας σύγκρουσης συμφερόντων στις επιχειρηματικές συναλλαγές του Babis.

Με τις επικείμενες εκλογές, κατηγόρησε την «τσέχικη μαφία» για τις κατηγορίες που σχετίζονται με την αγορά οικίας και είπε ότι οι αποκαλύψεις έγιναν για να υπονομεύσουν την επανεκλογή του.

Ωστόσο στα ευρήματα οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε αντικατόπτρισαν εκείνες και άλλων προσωπικοτήτων που χρησιμοποιούν το υπεράκτιο σύστημα για να μπορούν να αποφεύγουν τον δημόσιο έλεγχο ενώ καλλιεργούν την εικόνα τους, όπως πολιτικοί που θέλουν να παρουσιάσουν μια καλύτερη πλευρά του εαυτού τους.

ΜΠΛΕΓΜΕΝΟΣ ΙΣΤΟΣ ΥΦΑΝΣΗΣ

Εμπειρογνώμονες που πήραν συνέντευξη από την ICIJ δήλωσαν ότι η υπεράκτια ρύθμιση που χρησιμοποίησε ο Babis θα μπορούσε να είχε μειώσει τη φορολόγησή του ενώ απέκρυπτε τα περιουσιακά του στοιχεία από το κοινό, με τους πλούσιους να κάνουν ό, τι μπορούν για να προστατέψουν τα πλούτη τους.

Προσλήφθηκαν εταιρείες για να δημιουργήσουν υπεράκτιες δομές και καταπιστεύματα σε φορολογικούς παραδείσους όπως ο Παναμάς, το Ντουμπάι, το Μονακό, η Ελβετία και τα Νησιά Κέιμαν, καθώς και η Νότια Ντακότα στις Ηνωμένες Πολιτείες, φαινομενικά ένα απίθανο καταφύγιο για φοροδιαφυγή.

Τα έγγραφα αποκάλυψαν τις μυστικές υπεράκτιες υποθέσεις 35 παγκόσμιων ηγετών, συμπεριλαμβανομένων νυν και πρώην προέδρων, πρωθυπουργών και αρχηγών κρατών, καθώς και τα κρυφά οικονομικά περισσότερων από 300 δημόσιων αξιωματούχων, όπως υπουργών κυβερνήσεων, δικαστών, δημάρχων και στρατηγών σε περισσότερες από 90 χώρες, ανέφερε η βρετανική εφημερίδα The Guardian σε μια ανασκόπηση των ευρημάτων.

Ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου Milo Djukanovic δέχτηκε εκκλήσεις για παραίτηση όταν το τοπικό Δίκτυο Μαυροβουνίου για τη διαβεβαίωση Μη Κυβερνητικού Τομέα ισχυρίστηκε ότι αυτός και ο γιος του ίδρυσαν καταπίστευμα για να κρύψουν τον πλούτο τους πίσω από ένα περίπλοκο δίκτυο εταιρειών. Το γραφείο του αρνήθηκε την έκθεση, ανέφερε το AP.

Αυτό που έκαναν όσοι αποκαλύφθηκαν δεν είναι απαραίτητα παράνομο, αλλά η απόκρυψη θα μπορούσε να πλήξει τη φήμη τους, ανέφεραν αναλυτές. Τα νομικά κενά επιτρέπουν σε άτομα να αποφεύγουν νόμιμα να πληρώνουν φόρους με τη μεταφορά των χρημάτων τους ή τη δημιουργία εταιρειών σε φορολογικούς παραδείσους, αλλά συχνά εκλαμβάνεται ως ανήθικο. Η βρετανική κυβέρνηση είπε ότι η φοροαποφυγή «συνεπάγεται τη λειτουργία σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, αλλά όχι με το πνεύμα του νόμου», σημείωσε η Guardian.

Η έκθεση της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων έφερε υποσχέσεις φορολογικής μεταρρύθμισης και απαιτήσεις για παραιτήσεις και έρευνες, καθώς και εξηγήσεις και διαψεύσεις από άτομα που βρίσκονται στο στόχαστρο, ανέφερε το Associated Press.

«Η νομιμότητα είναι το πραγματικό σκάνδαλο», έγραψε στο Twitter ο ακτιβιστής και συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Cory Doctorow. «Κάθε μία από αυτές τις ρυθμίσεις αντιπροσωπεύει μια γελοία μυθοπλασία: μια εταιρεία κέλυφος είναι μια επιχείρηση, μια επιχείρηση είναι ένα πρόσωπο, το πρόσωπο αυτό κατοικεί σε ένα συρτάρι αρχείων στο γραφείο ενός τραπεζικού υπαλλήλου σε κάποιο μακρινό νησί των θησαυρών».

Σύμφωνα με την ICIJ, οι εκτιμήσεις για τα ποσά που κρύβονται κυμαίνονται από 5,6 τρισεκατομμύρια δολάρια έως 32 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δήλωσε ότι η χρήση φορολογικών παραδείσων κοστίζει στις κυβερνήσεις παγκοσμίως έως και 600 δισεκατομμύρια δολάρια σε χαμένους φόρους κάθε χρόνο.

Κατονομάστηκαν επίσης ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Tony Blair, ο πρόεδρος της Κένυας Uhuru Kenyatta, ο πρόεδρος του Εκουαδόρ Guillermo Lasso, και συνεργάτες τόσο του Πακιστανικού πρωθυπουργού Imran Khan όσο και του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin.

ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

Ο Blair, στην εξουσία από το 1997-2007, έγινε ιδιοκτήτης ενός βικτωριανού κτιρίου αξίας 8,8 εκατομμυρίων δολαρίων το 2017 με την αγορά μιας εταιρείας των Βρετανικών Παρθένων Νήσων που κατείχε την ιδιοκτησία, και το κτίριο τώρα στεγάζει το δικηγορικό γραφείο της συζύγου του, Cherie Blair, σύμφωνα με την έρευνα.

Οι δυο τους αγόρασαν την εταιρεία από την οικογένεια του υπουργού Βιομηχανίας και Τουρισμού του Μπαχρέιν, Zayed bin Rashid al-Zayani. Με την αγορά των μετοχών της εταιρείας αντί του κτιρίου του Λονδίνου οι Blair εξοικονόμησαν πάνω από 400.000 δολάρια σε φόρους ιδιοκτησίας, όπως διαπιστώθηκε από την έρευνα, ανέφερε το Al Jazeera.

Το Ηνωμένο Βασίλειο επικρίθηκε επειδή επέτρεψε να ανήκει η ακίνητη περιουσία σε ανώνυμες εταιρείες στο εξωτερικό, με νομοσχέδιο από το 2018, που απαιτεί από τους πραγματικούς ιδιοκτήτες να δηλώνονται, να παραμένει σε κατάσταση αναμονής.

Σύμφωνα με κοινοβουλευτική έκθεση του 2019, το σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου προσελκύει άτομα «όπως εκείνα που ξεπλένουν χρήματα, που μπορεί να επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν περιουσιακά στοιχεία για να αποκρύψουν παράνομα κεφάλαια» και ότι οι ποινικές έρευνες συχνά «εμποδίζονται» επειδή η αστυνομία δεν μπορεί να δει ποιος είναι τελικά ο ιδιοκτήτης των ακινήτων.

Η κυβέρνηση αύξησε πρόσφατα τον κίνδυνο νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες από «μέτριο» σε «υψηλό», ανέφερε το BBC, δείχνοντας μια άλλη πλευρά του τρόπου με τον οποίο η απόκρυψη του πλούτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για παράνομους σκοπούς.

Εκτός από πολιτικούς και αρχηγούς κρατών, η τραγουδίστρια Shakira και ο πρώην ινδός αρχηγός του κρίκετ Sachin Tendulkar είναι μεταξύ των διασημοτήτων και αστέρων του αθλητισμού που κατονομάζονται στην έρευνα.

Αναφέρεται επίσης ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Najib Mikati, ο προκάτοχός του Hassan Diab, ο Riad Salameh, διοικητής της κεντρικής τράπεζας του Λιβάνου-υπό έρευνα αυτή τη στιγμή στη Γαλλία για φερόμενο ξέπλυμα χρήματος-και ο πρώην υπουργός εξωτερικών και πρόεδρος της τράπεζας Al-Mawarid, Marwan Kheireddine.

«Τα έγγραφα της Πανδώρας αποκαλύπτουν την εσωτερική λειτουργία ενός σκιώδους χρηματοοικονομικού σύμπαντος, παρέχοντας ένα παράθυρο στις κρυφές δραστηριότητες μιας παγκόσμιας υπεράκτιας οικονομίας», δήλωσε η Ανεξάρτητη Επιτροπή για τη Μεταρρύθμιση της Διεθνούς Φορολογίας των Εταιρειών, μια ομάδα υπεράσπισης που εδρεύει στο Παρίσι η οποία καλωσόρισε την έκθεση. Ανέφερε ότι το σύστημα «επιτρέπει σε μερικούς από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο και πολυεθνικές να κρύψουν τον πλούτο τους και σε ορισμένες περιπτώσεις να πληρώσουν ελάχιστο ή καθόλου φόρο».

«Η νέα διαρροή δεδομένων πρέπει να είναι εγερτήριο σάλπισμα», δήλωσε ο Sven Giegold, βουλευτής του κόμματος των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Η παγκόσμια φοροδιαφυγή τροφοδοτεί την παγκόσμια ανισότητα. Πρέπει να επεκτείνουμε και να οξύνουμε τα αντίμετρα τώρα».